خان طلا دات کام

هجوم سپاه محمود افغان به کهگیلویه و بهبهان.

خانطلا دات کام

محمود افغان پس از تسخیر شهر اصفهان و پرداختن اخرین پادشاه صفویه شاه سلطان حسین صفوی در سال ۱۱۳۵ هجری شمسی و استیلا بر تمام جنوب ایران با نیرویی حدود سی هزار نفر سوار و تفنگچینی برای تسخیر بهبهان و کوه گیلویه در سال ۱۱۳۶ هجری قمری حرکت نموده و وارد نواحی بهبهان گشت ایلات رشید و جنگجوی کوه گیلویه از همجا برای مقابله با سپاه افغان گرد امدند و با نداشتن وسایل لازمه و فقدان تجهیزات متواتر می نمودند. محمود تصمیم گرفت در مرحله نخست بهبهان را که مرکز قوای ایلات شناخته می شد و در اخیار میرزا قوام الدین طباطبایی بود بدست آورد سپس ایلات را مطیع خود سازد این بود که شخر بهبهان را در محاصره در آورد ولی کاری از پیش نبرد.

محاصره بیشتر از سه ماه دوام یافت، تفنگچینی های شهری و ایلات شب روز سپاه نیرومند افغان را مورد حمله قرار داده و مخصوصا راه رسانیدن خوار و بار آنها را از هر سو قطع کردند.

چون محمود افغان از تسخیر بهبهان نامید گشت و گرمی هوا و کمی خواروبار نیز آنها را به ستوده آورده بود مجبور به مراجعت به اصفهان گردید بدین جهت ایلات کهگیلویه و مردمان بهبهان آثار برجسته ای از خود در تاریخ ایران بجای گذاشتند و این پیشامد در سال ۱۱۳۶ هجری قمری روی داده است.

#کتاب کهگیلویه و ایلات آن #خانطلا دات کام #بهمئی الیمایی #ایلات گیلویه #شکست افغان

معرفی مِهرکَینو(مهربانو) حکیمه کمایی شاعر پر افتخار ایل بزرگ بهمئی در خانطلا دات کام.

مهرکَینو کمایی زاده شده در شهر آبادان ساکن در شهر امیدیه است.

در دو سالگی بر اثر شیوع بیماری فلج اطفال ،بیمارو معلول جسمی و حرکتی شد

تا ده سالگی باتمام پیگیری های پدرش جهت  درمان  ،نمی تونست راه برود.و با آغوش پدر و مادر به مدرسه برده میشد.

ابتدا آنقدر معلولیت کلی بود که بستگان ایشان پیشنهاد آسایشگاه به والدینشون دادند اما اونا زندگیشون را فروختند،تا اینکه دستهای حکیمه تکلم و...خوب شدند.

ازهمان کودکی بخاطر یک جانشستن نقاشی و نوشتن مونس میهرکینو کمایی شد...

اما نوشتن شعر را از دوران راهنمایی با نوشتن شعارهای جنگ وصبحگاهی شروع کرد

مثل سوپراتاندارد را دود هوا می کنیم

مدرسه ی فیروز رازنو  بنا می کنیم

و کم کم نوحه و بعدها خاطرات وداستانهای کوتاه...

بخشی از هنرهای مهرکینو کمایی؛

ایشان مربی خیاطی و همچنین مربی نقاشی در خانه خود میباشد.

نبوغ و استعداد ایشان از دوران دبستان برای دوستان و بستگان و آشنایان پیرامون خود شناخته شده و از همان آغازین دوران دبستان متن ها و نوشته هایش روی همگان تاثیر گذاشت و همیشه در درس انشاء نه تنها برای خود،که برای دیگران هم انشاء مینوشت.

تحصیلات این بانوی فرهیخته با نگاه به شرایط زندگی اش ایجاب کرد که تنها دوران #راهنمایی را به پایان برساند.

ایشان رنج زندگی و سختی هایش را با سرپرستی چهار برادر و مادر بیمارش چشید و خم به ابرو نیاورد و کمر خم نکرد.جنگید تا به آنچه میخواست رسید.

همسر ایشان آزاده ای جانباز و یادگاری از یادگاران هشت سال دفاع مقدس هست.دو پسر دارد و یک و عروس و یک نوه،

ایشان چهارده/۱۴ سال عضو هیئت مدیره انجمن شعر بودند.

کتاب "صدای پای دیروز" نوشته ایشان هست که به چاپ رسید.

مجموعه خاطرات دفاع مقدس و چند کتاب الکترونیکی از ایشان در دست هست

دارای ۲۸ رتبه در سطح کشوری و منطقه ای و استانی میباشد

بیست/۲۰ ترانه آزاد از ایشان کار شده است

اشعار و ترانه هایش را خوانندگان کشور افغانستان خوانده و همچنین قرار کار در آینده با خواننده مشکی پوش رضاصادقی و دیدار با ایشان در رزومه کاری وی هست.

در سال ۹۵ بعنوان مادر نمونه شناخته شد که دعوت به پایتخت کشور/تهران را نپذیرفتند که در همین راستا گروهی به همراهی خواننده پاپ علی فانی به امیدیه آمده اند و ترانه (به طه به یاسین) برای نخستین بار بصورت زنده در امیدیه اجرا شد.

دارای آثاری ست که در کنگره ها و همایشها برگزیده و ثبت شدند

در ۵ مهرماه سال ۹۵ در مجله جوانان دعوت و مصاحبه کردند

در حوزه لری چند سروده/شعر در جریان سخنان وزیر ارشاد کشور و همچنین درگیریهای طایفه ای داشته که جای بسی پندگیری و تحسین دارند.

سروده هایش رنگ حماسی داشته و از عشق و عرفان هم میسراید.

طبیعت در دل سروده هایش جا دارد.

• سروده های:
• اروند
• ماه رمضون
• عیدی ما یادت نره
• امیــدیه شهرمونه

توسط خوانندگان خوانده شد.

و در آخر؛

ترانه #مادر با صدای شریفی از بهترین ترانه ها و کارهای مهرکینو(مهربانو) کمایی میباشد.

خانطلا دات کام - ایل بهمئی الیمایی - حکیمه کمایی - اصالت لر بهمئی _ نسیم بهمئی

در این پست خانطلا دات کام و نحوه تهیه نان گندم در میان مردم بهمئی می پردازد.

گندمی را که با زحمات و مرارت های زیاد توسط مردان ایل (البته با همکاری زنان ایل ) تهیه می شد از انبار یا تَکُل خارج می کردند و به باد می زدند تا احیانا اگر خار وخاشاکی و یا ریگ و *کُلُمی* (کلوخی که از گِل درست شده باشد) داشت گرفته شود وسپس وارد *(هور)* ""وسیله نگهداری غلات که از پشم گوسفند و در رنگهای مختلف توسط زنان هنرمند ایل بافته می شد "" ، می کردند و سوار قاطر یا الاغ می کردند و یا توسط وسایل جابجایی دیگر مانند تراکتور و ماشین و حتی موتورسیکلت  به آسیاو و این اواخر به مکینه می بردند ، لینه مکینه(صاحب مکینه) بعد از برداشتن مقداری از همان گندمها جهت کرایه، گندمها را آسیاب می کرد واین رفت و برگشت گاهی تا دوشبانه روز هم طول می کشید 

صبح زود کیِنو هونه(خانم خانه) بعد از رد کردن بز و گوسفندها و چایی و نوشتا دادن به مرد خانه ،وروانه کردن  آنها پی کار روزانه خود ، سر چشمه می رفت و یک مشک بزرگ بر دوش و مشک کوچکتری روی آن ویک بشکه ده الی پانزده لیتری در یک دست ویک آفتابه آب در دست دیگر به خانه می آمد و بلافاصله مقداری آرد از هور در می آورد و در ظرفی به نام لَگَن می ریخت و مقداری از آب تازه آورده که ولرم باشد روی آردها می ریخت و ابتدا با دست خوب قاطی می کرد و سپس با مُچ هر دوست خمیر را چنان می کوبید تا سفت وسخت شود این کار *(چِرْوَنیدَن هَویر)*می گفتند 

طوری که بشود آن را تبدیل به چانه کرد سپس روی آن را می پوشانید و به تهیه آتش لازم می پرداخت که برای آتش از پشکل بز و گوسفندان و تَکَه های الاغ ها و گاوها و بعضا هم از هیمه های درختان مختلف از جمله درخت بلوط، کنار و بَنگَرو استفاده می کرد و تاوه را روی آتش می گذاشت و با پهن کردن سفره مخصوص پخت نان به نام *تَگین* و ریختن مقداری آرد روی آن در کنار آتش و تاوه به طوریکه با دراز کردن دستش بتواند به تاوه دسترسی داشته  باشد ، شروع به چانه کردن خمیر وقراردادن چانه ها روی تَگین می کرد و سپس شروع به پخت نان می کرد 

زنان ایل به دو صورت نانها را می پختند 

•  1 – *سرتاوه*: در این روش بعد از پهن کردن چانه با تیر (چوب مخصوص نان پزی به کلفتی انگشت شست دست و به درازی  حدود 60الی 70سانتی متر ) روی تَوَک (وسیله زیر چانه جهت پهن کردن چانه روی آن)توسط تیر نان را روی تاوه قرار می داد و بلافاصله شروع به پهن کردن چانه بعدی می نمود و این نان را روی نان قبلی می گذاشت و هر دو نان را وارو می کرد تا همیشه یک طرف نان روی تاوه قرار گیرد و بعد چانه بعدی هم به همین صورت تا حدود 15 ایل 20چانه ادامه می داد که به این مجموعه یک سرتاوه نان می گفتند و این سرتاوه نان را در قُفَه (وسیله نگهداری نان )می گذاشت و شروع به پخت سرتاوه دیگر می نمود

•  2 – *تاوه پُز* : در این روش که معمولا با همکاری یکی از فرزندان (بیشتر مواقع از فرزندان دختر)یا با کمک خانم همسایه صورت می گرفت به این صورت بود که بعد از گذاشتن نان روی تاوه صبر می کردند تا یک طرف نان که برشته شد آن را وارو می کردند تا طرف دیگر نان نیز با تاوه تماس داشته باشد و برشته شود سپس اقدام به تهیه نان بعدی می کردند که این نانها خوشمزه تر بودند اما وقت گیر بود و زمانیکه خانم خانه وقت کافی داشت از این روش استفاده می کرد 

در هر صورت بعد از پایان پخت چانه ها معمولا دو یا سه چانه آخری را روی هم می گذاشتند و یک نان کلفت به نام *(دیندا تاوه )* تهیه می کردندکه معمولا به فردی که در تهیه نان و تش و تاوه کمک کار خانم بود می دادند و گاهی هم به پاس زحمات مرد خانه پنهان می شد تا مرد به خانه بیایدو با  هم با روغن حیوانی (روغن خَش) میل می کردند که بسیار خوشمزه و گوارا بود 

البته گاهی یک نان کلفت هم ابتدا تهیه می کردند به نام نان *سَرتاوه* یا *نهاتاوه* که اون هم دو چانه را روی هم می گذاشتند و به افرادی می دادند که زیاد عجله می کردند 

نویسنده: کیهان جان فزا

خانطلا دات کام - کانال تلگرام بهمئی الیمایی - نسیم بهمئی - فرهنگ بهمئی - نان گندم در میان مردم بهمئی

در این پست خانطلا دات کام به معرفی بافتنی ها در ایل می پردازد

بافتن قالیچه 6 متری (2*3متر)

بافتنی های بسیار زیادی در ایل بهمئی از قدیم مرسوم بوده و اغلب توسط کینوان(بانوان) ایل بافته می شد اما گاهی در بافتن مردان نیز کمک می کردندکه به تعدادی از آنها اشاره می کنم :

 *قالی ، قالیچه ، زِرمُهری (سجاده)،گلیم ،جاجیم ، لَت بهوُن ،هور ،شَلَه،کولوُن، آسار(افساراسب یا الاغ )، وِرِس،آوار ،مِتَنگ، شلیف، بَنَه،دَسبَند برای بستن   بچه ها در گهواره ، سَلَه(که از چوب نازک درخت بام با مهارت خاصی بافته می شد )،خوُرج ، خورجین، تَکَل ،توُرجول* ، و و و ...اخیرا هم مشاهده شده با استفاده از کانوا زنان به بافتن *شال گردن ، پیژامه ،کیسه و لیف حمام کمربند* و چیزهای دیگر اقدام  نمودند 

از جمله صنایع دستی بافتنی در ایل بهمئی  قالیچه های 6 متر مربعی (دو متر عرض  در سه مترطول ) که به قالیچه های *((سوُ وُ دوُ))* معروف بودند توسط تعدادی از زنان کدبانوی ایل بافته می شد .همه زنان ایل توانایی بافتن این نوع قالیچه را نداشتند فقط بعضی از کدبانوها که می شود گفت حدود 50درصدشان این رشته را از مادر خود به ارث می بردند و 50درصد دیگرشان که متاثر از محیط و یادگیری و زنان همسایه بود توانایی بافتن این نوع قالیچه های پرطرفدار را داشتند (همان بحث تقابل وراثت و محیط که از ادوار قدیم مرسوم بوده است). 

.برای بافتن این نوع قالی به ابزار و وسایل خاصی نیاز بود که عبارت بودند از : دو عدد چوب محکم و سفت ویک چوب دیگر به همین اندازه اما کمی باریکتر یک ترکه آهنی که به آن سیخ هم می گفتند به طول 2الی 2.5متر ،دو عدد وِرِس ، چهار عدد میخ چوبی یا آهنی ،غَرَه، کَرکیت ، قیچی مخصوص ، رُنجِک ، انواع بند مخصوص و و 

زن کدبانوی ایل ابتدا پشم گوسفندان را بعد از اینکه در فصل بهار چیده می شدند به رودخانه می برد و اقدام به شستن آنها می نمود تا از هرگونه آلودگی پاک شوند بعد در حیاط خانه آنها را پهن می کرد تا توسط نور آفتاب خشک شوند سپس توسط چوب مخصوصی که از درخت بلوط یا انار ویا حتی بنگرو تهیه شده بود و به آن *تَرکه* می گفتند اقدام به حلاجی پشم ها می نمود، از آنجا که این حلاجی کافی نبود سپس با دست اقدام به حلاجی مجدد می کرد که به این حلاجی دوباره *((دِشَنیدَن))*می گفتند ، پشم ها پس از دِشَنیدَن با وسیله مخصوصی به نام *پَرَه* ریسیده می شدند که به این کار *گردَنیدَن* پشم ها می گفتند ،اکثر خانمها این کار ((پَرَه گردَنیدن ))را موقعی که معمولا برای چرانیدن *مَندالَل*(بزغاله ها و بره ها)در حالیکه بچه خردسالش نیز بر دوشش بود انجام می دادند .بعد این رشته های ریسیده شده را که روی هم جمع می کردند به آن *کُلُم* می گفتند، یک رشته برای کار ،باریک بود و مقاومت نداشت ، سپس دو کُلُم را توسط ابزار دیگری به نام *((دیک غَچَه ))* به هم می بافتند و حالا به این نخ *«بَند»* می گفتند سپس این بندها را به دسته هایی به طول70 الی  80سانتی متر در می آوردند از قبل دیگ رنگرزی و انواع رنگ مورد نیاز را تدارک دیده بودند این دسته های بند را به تعداد مورد نیاز در رنگ مخصوص می گذاشتند و چند ساعتی اجازه می دادند که بندها در آب و رنگ خوب  قُل بزنند تا بند خوب رنگ بگیرد  سپس آنها روی طناب یا روی دیوار سنگی حیاط *کَرَّه* یا روی تخت ها و وسایل دیگر پهن می کردند تا خشک شوند ، مجددا این بندها را به کُلُم تبدیل می کردند اما این بار کُلُم رنگی ، این بندها که از پشم گوسفند بودند جهت پود قالی و بافت اصلی قالی که به آن *«رِند»* می گفتند قابل استفاده بود .

اما جهت تار قالی همین کارها را با موی بزها انجام می دادند که به این بند *«چِرچِر»* می گفتند و خیلی محکم تر از بندهای پشم گوسفندان بود ولی آن را رنگ نمی کردند .

پس از تهیه بندهای مختلف در روزی نیک که از کسانی که حساب و کتاب ماههای قمری دستشان بود اطلاعات می گرفتند وبه اصطلاح در یک ساعت نیک و با توکل برخدای متعال و استعانت از درگاه احدیت شروع به *تَنیدن تَندار(تَمدار)* می کردندبرای این کار ابتدا دو چوب محکم به طول حدود 2 الی 2.5 متر و به کلفتی2 اینچ و یک چوب دیگر به همین درازا اما کمی باریکتر و چهار عدد میخ چوبی و یا آهنی و دو عدد وِرِس  از قبل آماده  می کردند. در این کار چون کمی سختی خاص خودش را داشت مردها حتما  کمک می کردند  . ابتدا دو تا از میخ ها را در نقطه مناسبی از محلی که می خواستند در آنجا کار قالی بافی را انجام دهند ،می کوبیدند سپس یکی از چوبها را قبل از این میخ ها قرار می دادند ودو تا سنگ زیر دوسر چوب قرار می دادند تا چوب بلند شود و کُلُم بند به راحتی از زیر آن رد شود . میخ های دیگر را با توجه به اندازه قالی که در نظر داشتند حدود 70الی 80 سانتی متر بیشتر (این اضافه جهت این بود که در انتهای کار جای دست باشد که بتوانند  با چوب پیز وپله و نی پَسدوُم  به راحتی  کارکنند ) زیر دو سر این چوب هم دوسنگ به همان اندازه قبلی قرارمی دادند و با کمک یک کدبانوی دیگر شروع به تنیدن تارهای قالی می کردند برای این کار کُلُم بند چِرچِر را به دست یکی از بچه ها می دادند و یک سرآن را ابتدا به چوب اولی گِرِه می زدند و به دست بچه می دادند بچه کُلُم را به دست بانوی دیگر می رساند و بانو از زیرچوب رد می کرد و دوباره بچه آن را پیش بانوی اولی باز می گرداند و این کار تا انتهای دار قالی که معمولا حدود دو متر بود ادامه داشت ، سپس سنگها برداشته می شدند .  دو میخ بالای تَمدار کنده می شدند و حدود 80تا 90سانتی متر عقب تر کوبیده می شدند  ودو سر چوب بالای تمدار را با وِرِس  به این میخ ها وصل می کردند و با مهارت خاصی که به آن *گِرِه خِفت* می گفتند باعث می شدند که تمدار به طرف میخها سِفت شود وبه اصطلاح تمدار را تِنگ می کردند و گاهی هم از کاربرد قاعده *«کَلَه پِت»* (چوبی را لای وِرِس می گذاشتند و می پیچاندند تا باعث سفت شدن دار قالی شوند )و هر از گاهی با توجه به سنگینی عقب قالی به دلیل بافتن و رفت وآمدهای مکرر ، دار قالی شُل می شد که با همین مهارت اقدام به تِنگ کردن آن می کردند (البته در سالهای اخیر میله ها و جغجغه های آهنی پیدا شد که پیچهای مخصوصی داشتند و با پیچاندن این پیچها کار سفت شدن دار قالی را انجام می دادند .) 

یکی دیگر از کارهایی که انجام می دادند *«پیزوپله»*بود که آن چوب نازکتر را به وسیله بند با فاصله حدود بیست الی بیست وپنج سانتی متر بالای دار قالی به طوریکه  به همه آن چِرچِرها یکی یکی وصل شودو  نیز به دور سیخ بالای چوب پیزواز و پله پیچانده می شد  ،قرار می دادند واین کار باعث می شد که بتوانند یک حالت ضربدری در تارهای قالی بوجود آورند که بعد از بافتن یک ردیف و عبور دادن پود قالی(که به آن *ماشِر*می گفتند ) و کوبیدن آن توسط غَرَه و کرکیت با حرکت چوب نازک یا نی مخصوص که بعد از چوب پیز وپله قرار داشت و به آن *پَسدوم* می گفتند  توسط غَرَه ، باعث می شدند که این حرکت ضربدری ،،تارهای قالی رایک در میان بالا و پایین  کند تا دوباره بتوان بعد از بافتن یک ردیف دیگر وعبور دادن ماشر به کار قالی بافی ادامه داد. 

تا اینجا مقدمه کار بود و از حالا به بعد کار اصلی بافتن قالی شروع می شود . قبلا گفته بودیم که ابتدا کدبانو همه وسایل لازم را آماده می کند حال که شاکله اصلی دار قالی آماده شد کُلُم های بند رنگی را از هررنگ یک کُلُم واز رنگهای پرمصرف مانند قرمز جگری دو کُلُم در دوطرف بندی بالای سر خود کمی جلوتر آویزان می کند و یک سر بند کُلُم را در نزدیکی پیزو پله در دسترس خود قرار می دهد و از رنگ مورد نظر جهت نمایش پشت قالی (که اکثرا هم رنگ قرمز جگری را انتخاب می نمودند )نیز در دسته هایی 60الی 70سانتی متری که به آن *ماشِر* می گفتند جهت استفاده به عنوان پود قالی آماده می کردند.ابتدا با بندهای ماشِر حدود ده سانت پشت سر هم در دو یا سه رنگ جهت حاشیه ابتدای قالی می بافتند و بعد شروع به بافتن قسمت اصلی قالی می نمودند به این صورت که با توجه به نقشه از پیش طراحی شده که اغلب فقط در ذهن و فکر خود مجسم نموده بودند و کمتر روی کاغذ یا چیز دیگری پیاده می شد فقط در ذهن خود با استفاده از بندهای رنگی مختلف شروع به *رِند زدن* (رَج و ردیف کردن )می نمودند به این صورت بود که یک سر بند کُلُم را با مهارت خاصی به دو لِغ(رشته)از چِرچِرهای در کنار هم که یکی جهت آن توسط پیز وپله رو به بالا بود و دیگری رو به پایین (همان حالت ضربدری که قبلا گفته بودیم ) گِرِه می زدند و به این کار *رِند زدن* می گفتند و پس از اتمام گره با *رُنجِک* (ابزار مخصوص بریدن بند کُلُم ) گره را حدود یک سانتی متر یا کمی بیشتر می بریدند وبلافاصله با سرعتی مثال زدنی اقدام به گره بعدی می نمودند که بعضی از کدبانوها که تبحر خاصی در این کارداشتند سرعت حرکت دست آنها را نمی توانستی ببینی، اگر فیلمبرداری می شد الان با حرکت آهسته می شد دید که چقدر سریع این کار را انجام می دادند به طوریکه عرض دو متری قالی را که بالای 500 رِند بود در کمتر از 5 دقیقه رِند می زدند و پس از یک ردیف رند زدن حال نوبت قراردادن پود قالی روی این ردیف بود که با استفاده از ماشر که قبلا کار گذاشته شده بود ودر یک سر ردیف ها آماده بود با انگشتان دست به فاصله ده سانت ده سانت از میان دو رشته تار رد می شد و وقتی به آن سر قالی می رسید کشیده می شد و دو سه بار دور سه الی چهار لِغ از رشته های تار قالی در انتها سمت راست یا چپ پیچانده می شد تا شیرازه لبه قالی هم بافته این ماشر (پود) را ابتدا با غَرَه در هلالهای 20 الی 25 سانتی متری می کوبیدند و سپس این هلالها را از وسط می کوبیدندبه همین صورت تا نزدیک رِندها می شد حالا با کَرکیت این پودها را محکم می کوبیدندتا کامل روی رندها قرار گیرد و سپس  کنار گذاشته می شد برای بعد از ردیف بعدی ،  سپس با قیچی مخصوص شروع به بریدن بالای رندها می کردند تا بلندیو کوتاهی احتمالی گرفته شود و رِندها تراز شوند این اضافه بریده شده رِندها را به آن *کُلْکْ* می گفتند در یک قوطی یا گونی یا چیز دیگر قرار می دادند و درپایان با آنها بالشت یا متکا درست می کردند ویا در تشک بچه هایی که در گهواره بودند مورد استفاده قرار می گرفت خلاصه هیچ چیز دور ریختنی نداشتند (البته ناگفته نماند در یک ردیف گاهی موقع از هفت یا هشت رنگ مختلف و گاهی هم بیشتر استفاده می شد زیرا با توجه به نقشه و اشکال هندسی موردنظر شامل مستطیل، مربع، لوطی و شکل حیوانات از جمله بز و پازنِ کوهی، اسب، شیرو پرندگان و علامتهای خاص دیگری از جمله پنگ سگی، و چنگک، ودبگر اشکال مورد نظر لازم می بود که از رنگهای مختلف  استفاده شود ) 

کدبانوی خانه این کار طاقت فرسا را معمولا صبحها بعد از فرستادن گوسفندان و روانه کردن چوپان و سرچشمه رفتن و آب مورد نیاز یک روز را آوردن و چایی ونوُشتا دادن به شوهر وروانه کردن وی پی کار روزانه اش بیرون از خانه و همچنین دادن صبحانه به بچه ها و پختن یک قفه نان،، در حدود *تره چاس* (حدود ساعت 9 تا 11 صبح) اقدام به بافتن قالی می نمود پس ازآن تدارک ناهار و کارهای روزمره و دوباره بعدازظهر تا غروب کار قالی بافی را ادامه می داد  و در فکر تهیه شام نیز بود و در همین حال چوپان و گله و شوهر و بچه ها می رسیدند و بعد از دوشیدن بزها و گوسفندها ،شام را حاضر می کرد و پس از شام نیز به تهیه ماشِرهای مورد نیاز فردا و کُلُم های بند مورد نیاز می پرداخت و پس ازخواباندن همه افراد خانه خود نیز جهت استراحت به رختخواب می رفت تا دوباره روز از نو و روزی از نو . تا دوباره روز دیگری آغاز شود و کارهای روز قبل را از سر گیرد و در این رابطه شعری زیبا هم دارند که می گویند:

مِرَه کاری ،زِنَه کاری

تا بِچَرخه ،روزگاری

و کار قالی بافی به اینصورت حدود یک ماه به طول می کشید و پس از پایان آخرین ردیف نیز حاشیه ای ده سانتی متری دقیقا مانند حاشیه ابتدای قالی روی آخرین ردیف ها بافته می شد و سپس از دو طرف حدود 10الی 12 سانتی متر از چِرچِر ها را می گذاشتند و بقیه را می بریدند و این 10الی 12 سانتی متر هر چند رشته ای را به هم  مانند پَل دختران خود می بافتند تا از رشته رشته شدن و از بین رفتن آنها جلوگیری نمایند و اینک پس از یک ماه کار وتلاش خستگی ناپذیر ماحصل کار کدبانوی خانه یک قالی *«سوُ وُ دوُ»* چشم هر بیننده ای را به خود خیره می نمود وبه عنوان  آبروی خانه و خانه داری زیر پای مهمانان خودنمایی می کرد و چنانچه مهمانی از بافنده این قالی سراغ می گرفت مرد خانه با افتخار می گفت این کار *کینوی خوُمه* (کار همسر خودم هست )

نویسنده مطلب: کیهان جان فزا بهمئی

خانطلا دات کام - کانال تلگرام ایل بهمئی الیمایی - بافتنی ها در ایل بهمئی

کوته گذری بر تاریخچه پزشکی ایل بهمئی در خانطلا دات کام.

از آنجاییکه همه دستیابی های بشر به ابزار و دانش ها بر پایه نیازهای درونی و پایه ای بشر به آن ابزار و دانش بود ایل زاگرس نشین بهمئی همانند دیگر ایلات و بشر برای درمان نارساییها و دردها خود را نیازمند به این دانش دانست و توانست آنرا بدست بیاورد

۱-کارد:

شاید کمتر کسی باور کند که در گذشته عمل جراحی در هر جای جهان و آنهم در میان ایلات و روستائیانی که هیچگونه ابزار امروزی در دست نداشتند انجام میشد

ولی آنچه گذشته های دور نشان میدهد این جراحیها انجام میشد.و از آنجاییکه تنها یک ابزار (کارد) در دست داشتند این کار بزرگ پزشکی خود را به همین نام نامگذاری کردند.

در سخن و تعریف همه بزرگان شنیده اید و حتی برخی دیده اید که جراحانی در همین ایل خود و در نزدیکیهای خود داشتیم که پوست سر را برداشته و کاسه سر را میشکافتند و لخته های خون روی مغز و اعصاب سر را بر میداشتند و یا استخوانهای شکسته سر را از برون و درون التیام مییخشیدند.

در شکست و بند (ارتوپد) استادان و پزشکان محلی بی نظیری داشتیم و همچنان در کنار ما هستند.بگونه ای که نه تنها در شاخه ارتوپد ،در شاخه مغر و اعصاب هم دستی دارند.

در شاخه بیماریهای زنانه و تشخیص های بارداری و نازایی زنانی بوده و هستند که دانششان درمانهای بسیاری از دردان شد

در شاخه های دیگری همچون:

• سوختگی
• داخلی
• روان درمانی
• طب سوزنی
• حجامت
• زالو درمانی
• و...

پیشینیان ما دستی و هنری داشتند.

گذشته از همه اینها در ایل بهمئی کسانی بودند و هستتد که در دانش دامپـــــــــزشکی دستی داشته و دارند.

۲-گیاهان دارویی:

ایل زاگرس نشین بهمئی از طبیعت پیرامون خود برای درمان بیماریها استفاده کرده و به جستجو و پژوهش پرداخته و توانست گیاهانی از دل کوه و کوهستان برای درمان کشف کرده و بکارگیری نماید

گیاهانی همچون:

• حلــــــــــــــــپه
• برنجاس
• کاسنی
• آویشن/گلوفته
• گل گاوزبان
• گل بابونه
• چویل
• اسپند
• و...

از گیاهان در درمان بیماریها و دردها و همچنین برای پوست و مو و حتی برای درمان روان و در خوراکیها استفاده میکردند.

برای درمان درد:

• گلوفته
• حلپه
• برنجاس
• و...
• درمان پوست و مو:
• گل حنا
• گل بابونه
• و...
• روان درمانی:
• اسپند
• خوراکی:
• آویشن/گلوفته
• چویل
• و...

۳-کـــــــــــــــلام:

کلام / سخن

این روش همان شیوه روانپزشکی امروزی هست که بیشتر با دعا و تلقین و اصول خاص خود همراه بوده است مورد استفاده قرار میگرفت.

یادی کنیم از پزشکان / طبیبان محلی ایل بهمئی:

۱-کای عیسی/قاسم/شیخ

۲-بانو بی بی جان/قاسم/شیخ

۳-ولیخان/عزیزخان/سهو/شیخی

۴-مرتضی/حجی/شیخ

۵-حسن/شوهی/شیخ

۶-ناصر/کریم/شیخ

۷-بانو بی بی جان/عبداله/شیخ

۸-ماه گلی/سادات گردلی علادینی

۹-بی متاء و بی کتاو / سادات گردلی علادینی

۱۰-بانو مهـــــــــرنساء/عالی مهمد

۱۱-کای بیت الله آورند/خلیلی صیدون

۱۲-ناصر درخشان/سهو/شیخی

۱۳-بانو زینب/بتلی/احمدی

۱۴-بانو خاور/محمدی

۱۵-سیدغریب موسوی/ابوالفارس

۱۶-رستم اولیا/بندر/شیخ

۱۷-بانو بگـــــــــــــم/عباس/بالیوی

۱۸-بانو همه ناز برپوش/محمدی

۱۹-بانو اشرفی درخشیده/عالی مهمد/لیکک

۲۰-ماهبانو/محمدی

۲۱-ملاعلیپناه احمدی/غیبی

۲۲-کای تیمور روستا/شیخ

۲۳-کای صفرعلی پاینده/شیخی

۲۴-کربلایی عیوض رضادل/رضامرادی/شیخی

۲۵-کای علینقی بیارش

۲۶-مشهدی محمدشفیع/احمدی

۲۸-بی بی جان خانم

۲۹-محمدخان جانفزا/محمدی

۳۰-خداخواست رویان/رضامرادی

۳۱-علیرضا بخون/رضامرادی/شیخی

۳۲-بانو همه ناز آمد/شیخ

۳۳-بانو طلا/عالی مهمد

۳۴-حاج خداداد پوررضا/رضامرادی/شیخی

۳۵-سوخته رضادل/رضامرادی/شیخی

نامبردگان ارجمند یاد شده بالا پزشکان خبره و نخبه محلی ایل بودند که تخصصهایی چون:

• ۱-شکست و بند استخوان
• ۲-مفاصل و اعصاب
• ۳-جراح جمجمه سر و شکستگی داخلی
• ۴-در رفتگی بند استخوان
• ۵-درمان چشم
• ۶-درمان گوش و حلق/گلو
• ۷-شکستگی بینی
• ۸-ساخت داروهای گیاهی
• ۹-دیسک کمر
• ۱۰-نازایی
• ۱۱-سوختگی
• ۱۲-دندانپزشکی
• ۱۳-قابلگی/مامایی
• ۱۴-پوست
• ۱۵-ماساژدرمانی
• ۱۶-درمان زخم معده

و عناوین ایلی:

• گرچه
• دیمکون
• خیارک
• برداشتن مهک/زگیل
• سر ورار
• و...

تخصص داشتند و دستی به کار داشتند و مردم روزگار خویش را درمان میکردند.

همچنین کسانی بودند که در زمینه دامپزشکی تخصص ویژه ای داشتند.

یادآور میکنم تنی چند از این بزرگان از این جهان رخت بر بسته و در کنارمان نیستند.

همچنین یادآوری کنم این بزرگان تنها تنی چند از پزشکان ایلی ما هستند که در اندازه و توان شناخت خود توانستیم با کمک دوستان نام ببریم

و بیگمان اینها تنها یکی از هزاران هستند.

در پایان به این میرسیم که:

درسته که بشر دیروزی و ایل ما در گذشته از هرگونه امکانات و ابزار امروزی برخوردار نبود ولی میتوان گفت که از دانش آن واپس زده نبود و بیگمان میتوان گفت که در دانش غذا و دارو و پزشکی با نگاه به کمتر بودن بیماریها و امی به زندگی در گذشته و همچنین تندرستی و سلامت افراد از دانش امروزی بهتر و پیشرفته تر بودند

کما اینکه امروزه روی آوری به دانش و شیوه های درمانی گذشته و همچنین داروهای گیاهی و دمنوشها و عرقیات بیشتر شده است.

بامید روزی که طبیعتی سرشار از زیبایی و جهانی دور از جنگ و بیماری و کمبود ویتامین ببینیم و جاودان بماند.

گردآورنده؛ امـیر جشن

خانطلا دات کام - کانال خورشیدایل بهمئی - نسیم بهمئی - اتحاد لرهای بهمئی - تاریخ پزشکی ایل - کانال تلگرام بهمئی الیمایی

در این پست خانطلا  دات کام به توضیحی درباره پیشینه تاریخی ارّجان می پردازد

www.khantela.com

ارّجان،اوراجان،ارگان،ارکران،ارغون در واقع همه نام شهری را تشکیل‌ می‌دهند،واقع در جنوب شرقی استان خوزستان امروزی که خرابه‌های آن در حدود 12 کیلومتری شمال بهبهان کنونی برجای مانده است.برخی تشابه لفظی‌ #انشان یا #انزان با #ارجان را دلیلی بر آن گرفته‌اند که بایستی انزان تاریخی را همان‌ نقوش تنگ سروک(بهمئی)-صورت آنچه که صاحب کتاب فارسنامه ناصری در کتاب خود آورده است

تواریخ محلی بیشتر به عنوان منبع برای نوشتن‌ تاریخ‌های ملی و عمومی به‌کار می‌روند.چرا که در بسیاری‌ از مواقع نویسندگان آن‌ها بومی و آشنا با محیط آن منطقه‌ بوده‌اند.اما در عین حال بزرگ‌نمایی و اغراق هم به دلیل‌ تعصبات محلی در این آثار کم نیست ارّجان دوره‌ی اسلامی یا حدود اطراف آن دانستن(مصدر،همان،ص 21) هرچند منابع باستان‌شناسی مناطق دیگری را از جمله در لرستان یا ایذه با انشان‌ یا انزان قدیم مطابقت داده‌اند.(محمدی،1388،ص 41)مطالعه در اسطوره‌های‌ عهد عتیق و منابع روایی ایرانی،گویای آن است که فارسیان از نوادگان نوح(ع) بوده‌اند و ارجان نیز از نوادگان فارس بوده است.(مصدر،همان،ص 32)واژه‌ ارّجان را لغت‌شناسان به ارزش و احترام معنی کرده‌اند.

نویسنده تاریخ ارّجان سعی دارد وجود آبادانی را در منطقه ارّجان به عهد ایلامی‌ها برده و رد آن را در این اعصار ردیابی کند.او از قول منابع خود مدعی‌ است که آب و هوای جنوب غربی ایران در گذشته برخلاف امروز معتدل‌تر بود. این جام حیوانات متنوع وحشی را نشان داده و کوه‌هایی مشجر و پوشیده از درخت و درختچه را در معرض دید بیننده قرار می‌دهد که برخلاف محیط لخت‌ و خالی از پوشش گیاهی امروز در گذشته پوشیده از گیاهان بوده است.نویسنده‌ معتقد است یک تغییر آب و هوایی از گذشته تا به امروز در منطقه رخ داده است. (همان،ص 37)

نویسنده واژه ایلام را همه‌جا به صورت«عیلام»(آن‌طور که در تورات آمده‌ است)به کار می‌برد.در درحالی‌که باستان‌ شناسان و زبان‌شناسان امروزه این‌ را رد می‌کنند.و آن را ناشی از یک اشتباه می‌دانند.همچنین نویسنده کتاب‌ تاریخ ارّجان«عیلام»را به معنای سرزمین بلند می‌داند،در صورتی که باز هم‌ ایلام‌شناسان این مفهوم را صحیح نمی‌دانند.(محمدی،همان،ص 44)

همچنانکه ذکر شد بیشتر مورخان دوره‌ی اسلامی بنای ارّجان را به قباد ساسانی نسبت داده‌اند.(ابن بلخی،1343،ص 203)اما صاحب تاریخ ارّجان‌ می‌نویسد:یونانی‌ها ارجان را«ارکران»می‌گفتند(مصدر،همان،50)و این‌ نام پیش از عصر ساسانی نیز به کار رفته،به‌ویژه آنکه پرستشگاه آناهیتا موسوم‌ به«نه نه(یانانا)»در ایلام قدیم در شمال شهر ارّجان در محل کوهستانی‌ معروف به تنگ سروک (بهمئی) بوده است.(همان،ص 56)وجود معابد و آتشکده در منطقه به‌طور قطع گویای اهمیت تاریخی آن است بخصوص آنکه هنوز در حد فاصل تنگ معروف سروک بهمئی و خرابه‌های ارّجان روستای مهم«تشان»وجود دارد.به نوشته تاریخ ارّجان،این اسم تشان یک نوع تداعی لفظی از وجود معابد و آتشکده‌هایی در این مکان بوده است.شهرستانی در کتاب الملل و النحل‌ می‌نویسد:این آتشکده را«ارجان جد گشتاسب در این مکان بنا کرده است» (شهرستانی،1358،ص 437)برخی مورخان معتقدند که شهر ارجان همان‌ «هیدالو»ایلامی است.

شاید آن‌گونه بتوان فرض کرد که شهر ارّجان پیش از عصر ساسانی وجود داشته و منطقه مهمی هم بوده است.وجود معابد و آتشکده‌ها و پیدایش آرامگاه‌ کیدین هوتران شاه ایلامی آن را اثبات می‌کند.اما در عصر ساسانی این شهر اهمیت تاریخی زیادی پیدا کرد؛چرا که در منابع نقل شده وقتی قباد در جنگ با رومیان در منطقه«آمد»و«میافارقین»واقع در دیار بکر(ترکیه)کنونی پیروز شد.اسیران را به منطقه بین فارس اهواز(خوزستان)ساکن نمود و به‌وسیله‌ آنان شهری ساخت به نام«به ازامد کواد»یا شهر قباد بهتر از آمد،(حمزه‌ اصفهانی،1367،ص 55)نویسنده معتقد است با این کار قباد،ارّجان شهر پرجمعیتی شد و بدین طریق«دچار تغییرات شگرف و عظیمی گشت»او از قول‌ مورخان معاصر می‌نویسد:جمعیت این اسیران 70 هزار تن بوده است.(مصدر، همان،ص 111)

اسکان این جمعیت تحولات اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی مهمی را در این منطقه ایجاد کرد،چنان‌که چندین پل(قنطره)برروی رودخانه‌های طاب‌ (مارون)و رود شیرین(خیرآباد یا زهره)ساخته شد.پیدایش کلیسا و رواج مذهب‌ مسیحیت از دیگر پیامدهای این اقدام بود.نویسنده از قول جاحظ درباره‌ی‌ کلیساها و دیرهای این منطقه می‌نویسد:«تعلّق النسطوری فی المطامیر و المکّانی فی الصوامع»،مطامیر به معنای کلیسا و یا دیرهای مسیحیان که اغلب‌ در زیرزمین واقع شده بود و این لغت بعدها به سرداب و سردابه اطلاق گردید. (همان،ص 120)از سوی دیگر ناصر خسرو قبادیانی هم که در اواسط قرن‌ پنجم هجری از ارّجان دیدن کرد،خبر از زیرزمین‌ها و سردابه‌ها در همه‌جای‌ این شهر می‌دهد که آب از آن می‌گذشت.البته ناصر خسرو آن را به خاطر آسایش مردم در گرمای تابستان می‌داند.(ناصر خسرو،1367،ص 116)هنوز هم در بهبهان کنونی حتی در ساختمان‌های مدرن امروزی،زیرزمین یا سرداب‌ دوره‌ی ساسانی در ارّجان ارتباطی یافت.به‌ویژه اگر دقت نمود که فرهنگ‌ زیرزمین‌سازی آن‌گونه که در بهبهان رایج بوده در دیگر مناطق جنوب ایران‌ قابل مشاهده نیست.البته نویسنده تاریخ ارجان در این مورد مطلبی طرح نکرده‌ است.می‌گویند قبر یکی از حواریین مسیح به نام ارجیان در ارّجان است.(مصدر، همان،ص 445)

در دوره‌ی اسلامی بر اهمیت ارّجان افزوده شد.در زدوخوردهای بین سپاه‌ اموی و خوارج در دوره‌های اولیه نام ارّجان در منابع زیاد ذکر می‌شود.اما دوره‌ی  مطالعه کتاب نشان می‌دهد نویسنده شناخت تخصصی‌ در منابع و متون تاریخی نداشته،به‌طوری که روایات‌ دینی را با منابع تاریخی به یک میزان اعتبار داده و به‌کار برده است.

منبع؛

سایت خانطلا دات کام

کتاب تاریخ ارجان

#داستان_قدیمی_کِلو(keloo)

خانطلا دات کام

مادر « کِلو » ۵ پسر و دختر زاییده بود که همه آنها درهمان ابتدای تولد مرده بودند. وقتی برای بار ششم حامله شد ، نذر کرد اگر فرزندش پسر باشد و هفت روز بعد از تولد ، زنده باشد ، او را به امامزاده ببرد و بعنوان قربانی ، تکه ای از گوش او را قطع کند، تا پسرش، غلام گوش بریده ی امامزاده باشد.

دست بر قضا ، نوزاد پسر بود و زنده هم ماند و لاله گوش او هم قربانی امامزاده شد و نام او را هم در همان امامزاده کلو گذاشتند که به زبان لری معنی گوش بریده را می دهد.

ولی کلو با اینکه با ادامه حیات به آرزوی دیرین پدر و مادر پاسخ مثبت داد، قدم نامبارکی داشت. چه بعد از مدّت کوتاهی مادر کلو هنگام زاییدن، با نوزادش به سرای باقی شتافت و کلو را بی مادر گذاشت.

در #ایل #بهمئی که مرزهای تقسیم کار مخصوصاً بر حسب جنس بسیار مستحکم و تقریباً غیر قابل عبور است، مرد بدون زن نمی تواند زندگی کند و پدر کلو هم از این قاعده مستثنی نبود و دیری نپایید که « ماه پری » زن پدر کلو شد.

کلو تا وقتی بچه بود ، چرانیده ۱۰ یا ۱۵ بزغاله پدر را به عهده داشت. وقتی کمی بزرگتر شد ، چوپانی گله های دیگران را می کرد و از این راه هر ساله ۵ تا ۱۰ بزغاله و برّه سهم می برد که به پدر می داد.

کلو ۱۵ ساله بود که دختر عموی ۸ ساله ی خود را به زنی گرفت. ولی چون مال و منالی از خود نداشت، در همان بهون پدر باقی ماند و به کار چوپانی خود ادامه داد.

در سالهای بعد از اجرای سیاست تخته قاپو، در طوایف علاءالدینی از ایل بهمئی، هر کدخدا موظف است هر سال معدودی از جوانان را که بالای ۲۰ سال دارند، برای خدمت سربازی به ژاندارمری معرفی کند. و بدین ترتیب کلو برای خدمت معرفی شد.

دوران دو ساله خدمت سربازی کلو در نوار مرزی ایران و عراق در دشت میشان ، درست مصادف با اجرای قانون اصلاحات ارضی شد. ضعف و پیری ، بی دست و پایی و بالاخره بی خبری از جریان اوضاع و احوال ، به پدر کلو اجازه نداد که دهها فرسنگ راههای صعب العبور کوهستانی را پیاده طی کرده و خود را به مأموران اصلاحات ارضی برساند. اگر هم می رفت ، باز نمی توانست زمینی برای خود دست و پا کند چونکه پدر کلو شناسنامه نداشت ، خود کلو هم در خدمت سربازی بود و در نتیجه از تقسیم اراضی بهره ای نبرد.

موقعی که کلو از خدمت سربازی برگشت ، در بین عشایر جزو معدود افرادی به شمار می رفت که شهر دیده بودند. از این پس از مدت کوتاهی هوس شهر و کار کردن در شهر به سرش زد. راهی بندر شاهپور شد و به کار بارگیری کشتی ها پرداخت. ولی یک روز بارانی که از پلکان نم زده ی کشتی پایین می آمد ، پایش لغزید و به آب افتاد. جراحات حاصله زیاد نبود ولی سردی آب دریا در سرمای زمستان و از همه مهّم تر ترس و وحشت ، موجب شد که کلو یک ماه در بیمارستان بستری شود.

وقتی کلو از بستر بیماری بلند شد و با ۲۰۰ تومان پول به خانه برگشت ، پدر خود را در بستر بیماری یافت که واپسین نفسهای زندگی را می کشد. ۲۰۰ تومان پس انداز کلو خرج ناهار و شام مهمانانی شد که در مراسم عزاداری مرگ پدر او شرکت کرده بودند. [ رسم بسیار خوبی در میان طوایف ایل بهمئی پابرجا بوده و می باشد که به هنگام مراسم عزاداری ، شرکت کنندگان در مراسم غالباً مقداری کالا و یا دام و هم اکنون نیز مبلغی پول را به بستگان متوفی ارائه می کنند امّا دکتر افشار نادری به این رسم در مراسم ختم پدر کلو اشاره ای نکرده است ]

به هر حال کلو ماند و ماه پری ، صفدر ، بندر ، زهرا ، برادران و خواهران ناتنی و بالاخره زن خودش « همه گل ».ماه پری سه ماه بعد از مرگ شوهرش ، شوهر کرد و رفت و نگاهداری صفدر ، بندر و زهرا را به کلو سپرد.

اکنون [سال ۱۳۴۷] کلو ۲۵ سال سن دارد. صفدر ۱۰ ساله ، بندر ۸ ساله و زهرا ۷ ساله شده اند. همه گل نیز بزودی صاحب فرزند خواهد شد، فرزندی که بقای عمرش به دست خداست و امامزاده.

« صفدر » چوپانی می کند و علاوه بر نانی که می خورد و لباسی که می پوشد ، در سال ۳ رأس بز یک ساله نیز حق الزحمه می گیرد.

« بندر » فلج است و نمی تواند راه رود و کار کند و به بیان خود « لُرها » نان خور است بدون اینکه نانی بیاورد. ولی زهرا با کمی سن، یار و یاور « همه گل » در کارهای خانه بشمار می رود.

اگر کلو بذر داشته باشد و گاو یا الاغی هم داشته باشد می تواند تکّه زمینی را هموار کرده و بکارد ولی او هیچکدام از اینها را ندارد و کسی هم در این راه به او کمک نمی کند. وجود بندر برادر فلج ۸ ساله ی او نیز مانعی بر سر راه تحرک و پذیرفته شدن خانواده او در میان مال های کوچ رو است. در آخر از کلو پرسیدم: دیروز ناهار چه خوردی؟ گفت: نان پرسیدم: نان را با چه خوردی؟ صمیمانه و متعجبانه گفت: *با دندانهایم* [روح قانع و ساده ی ایلیاتی]

دکتر افشار نادری در ادامه بیان میکند: « البته همه ی عشایر مانند کلو نیستند، ولی در میان عشایر اسکان شده کلوها هم کم نیستند.

کتاب ایل بهمئی از دکتر نادر افشار نادری

از زبان گردآورنده مطلب:

#کِلو اکنون که سال ۱3۹۶ هست  زنده است و در بخش رودتلخ شهر لیکک با فرزندان خود زندگی میکند.

 #بندر برادر کِلو که فلج بود در دهه پنجاه و #ماه‌پری هم در دهه هفتاد از دنیا رفتن.

(شهید احسان فتحی مدافع حرم از طرف #مادر هم از نوه و نتیجه همین خانواده می باشد...)

گیلویه سردار لرتبار ایرانی

در این پست خانطلا دات کام به وجه تسمیه کهگیلویه بزرگ میپردازد.

کهگیلویه و بویراحمد در زمان حمله اعراب جزء یکی از مناطقی بوده که زمیگان نامیده میشدند. ریاست مردم کهگیلویه در اواخر سده دوم و آغاز سده سوم هجری به عهده فردی به نام #روزبه بودهاست. پس از او فرزندش مهرگان و پس از مهرگان برادرش سلمه فرمانروای مردم کهگیلویه و بویراحمد شدند. در آن زمان شخصی به نام #گیلویه از جایی به نام خمایگاه پائین نزد سلمه آمد و در دستگاه او پایگاه و جایگاهی پیدا کرد و پس از مرگ سلمه توانست زمام امور را بدست بگیرد و آن چنان بزرگی و ارج یافت که منطقه را به نام او کوه گیلویه (کُهگیلویه) خواندند.

خاندان گیلویه دست کم تا سال ۳۴۶ هجری بر نواحی کهگیلویه فرمانروایی کردند. "گیلویه" از اولین بزرگان ایرانی است که در اواخر قرن دوم هجری علیه #عباسیان علم طغیان برداشته سر به شورش می گذارد. او در نبردی "عیسی بن معقل" برادر حاکم جبال ( از همدان تا فارس) را کشته و چندین سال حاکم خودمختار می شود. سرانجام او در جنگ با خاندان ابودلف که نماینده خلیفه و حاکم جبال بوده اند کشته می شود. 

شکست شورشیان کوه نشین تحت حاکمیت "گیلویه" آن چنان مهم بوده که تا سالها در مورد ان نبرد خونین صحبت شده و شعر سروده می شده است. خاندان ابودلف سر "گیلویه" را نقره اندود کرده بر سر نیزه کرده و در نبردهای دیگر به نشانه فتح و پیروزی همراه خود داشته اند  تا این که حدود هشتاد سال بعد با طغیان "یعقوب لیث" و شکست ابودلفیان در زرقان شیراز این داستان پایان می پذیرد. اما نام و یاد "گیلویه" همچنان باقی و استان فعلی کهگیلویه بویراحمد که بخشی از  سرزمینی تحت حاکمیت وی بوده است به آن نام خوانده می شود.

در منطقه دشمن زیاری فارس نیز روستای " #گیلومهر" به یاد "گیلویه پسر مهرگان" نامگذاری شده و همچنان به همین نام خوانده می شود.

منابع؛

غفاري ، يعقوب، تاريخ اجتماعي کهگيلويه و بويراحمد

امام شوشتري، سيد محمد علي، تاريخ جغرافيايي خوزستان ص 149

نورمحمد مجیدی، مردم و سرزمين هاي استان کهگيلويه و بويراحمد ،صص 68-67 2

از قلعه رجوی چه میدانید!؟ 

فاتح قلعه رجوی کیست؟

آیا فاتح قلعه رجوی را میشناسید...

خانطلا دات کام در این پست طبق شنیده هایی از پیران و بزرگان ایل به واقعه فتح قلعه رجوی توسط یکی از بزرگ مردان ایل بهمئی می پردازد.

قلعه #رجوی که ما امروزه آن را با نام چهار بُرچه ی جایزان میشناسیم که بین روستای ده ولی و شهرجایزان واقع است و دژی بزرگ است که در چهار گوشه آن چهار برجک برای دیده بانی و دور تا دور آن از خشت گلی ساخته شده و قرار است جزو آثار ملی شود. 

 اما حکایت این قلعه چیست و به چه منظور ساخته شده است!؟ 

در زمانی که میشود گفت همه قبایل و طوایف ایرانی زیر سلطه رضاخان، شاه قلدور و جسور ایران قرار گرفته و به عبارتی سرکوب شدند ، اما ایل بهمئی بخصوص علاءالدينيها که هیچ گاه نمیخواستند زیر بار ظلم (یا به عبارتی بهتر تحت امر هیچ قدرتی برووند وخود بر محل قلمرووشان حکمفرما باشند)و به همین دلیل فشارهای زیادی بر روی مردم بود.یکی از این فشارها فرستادن رجوی ترک بود به جایزان وساخت این قلعه یا پاسگاهی برای سرکوب ایل بود ، 

میگویند رجوی فردی هیکلی و قلدور و تندرو بود اسبی قوی و تنومند داشت که وقتی سوار بر آن میشد و به همراه سربازان به منطقه می آمد ترس و وحشت بر دل مردم می افتاد و به زور از مردم باج گرفته و عده ای را به نوکری و جوانان را به سربازی میفرستاد.

دامنه قلدوری و یکه تازی رجوی بالا گرفته بود و هیچ کس توان مقابله با او را نداشت تا اینکه :

محمدعلی خان که در ان زمان خان قسمت #لیکک و #بهبهان بود #کاید_محمدعلی فرزند #محمد_زمان كه به حق از بزرگان نامی تیره علاالدینی و از طايفه محمدی دهه سميع بود.واز بهترين تفنگچيان و شكارچيان بود و در دين داری و غيرت و شهامت و صداقت و مهمانوازی بی نظير بود ، را به حضور میطلبد و پس از صحبت در مورد رجوی به این نتیجه میرسند که تا زمانیکه رجوی سوار بر این اسب هست ایل ما در امان نخواهد بود اسیر کردن رجوی و آوردن اسب او به منزله شلوار از پای او کشیدن و بی آبرویی اوست.

(کاید محمدعلی که از بزرگان و شجاعان زمان خودش بود و در مورد ایشان میتوانید از بزرگان خود بپرسید وقضاوت ایشان را به شما بزرگواران میسپارم تا خدایی ناکرده ریا یا اغراقی نکرده باشم.)

کای محمدعلی بدون با خبر ساختن  کسی شبانه با قلدری و جسارت خاص خود به قلعه رجوی با وجود نگهبانان زیادی که داشت وارد شده و به طوری معجزه وار #اسب ترک رجوی را بیرون و به میان علاءالدینی ها می آورد. 

جسارتی که در نوع خودش بی نظیر و تنها نمونه آن رفتن مخفیانه #ابراهيم فرزند #شهنورد از طایفه قاظمی به چادر سرهنگ ثقفی در قیام سال ۱۳۱۶ و قتل سرهنگ بود، 

و ناگفته نماند ایشان از دایی های کاید محمدعلی بود.

#رجوی که مغلوب و سرشکسته میشود و هر کاری میکند میبیند دیگر توان مقابله با مردم را ندارد ، و مردم جان تازه ای گرفتند و قلعه اش توسط علاءالدینی ها غارت و روز به روز تحقیرتر میشود از منطقه از #ترس جان فرار میکند و آرامش به منطقه باز گشت.

محمدعلی خان خلیلی در جلسه ای با حضور بزرگان ایل از شهامت کاید #محمدعلی_محزمون قدر دانی میکند. و #اسب رجوی را به نشانه قدر دانی به ايشان سپرد، بدین ترتیب ایل از وجود رجوی چپاولگر و قلدور درامان ماند و به عبارتی باز هم پرچم ایل بهمئی در برابر ظلم بالا رفت.

امروزه چهار بُرچه جايزان كه خيلي ها از داستان آن بي خبرند مركزی براي بازديد مسافران و رهگذران شده است.

محل دفن کاید محمدعلی هم اکنون در کنار بارگاه امامزاده سید محمد در روستای چم سید محمد میباشد روحش شاد ویادش گرامی باد.

بیاد همه ی سرداران ، بزرگان و ریش سفیدان ایل بزرگ بهمئی.