خان طلا دات کام

ریشه شناسی واژه لُرکه نژاده لری گویش ایل بهمئی

لُرکَه lor-ka: آواز و نعره مردانه مردان لر به هنگام نبرد یا آغازیدن برای نبرد .
این واژه از بنیاد واژه لر + کاف آمده است یعنی منسوب به لر . 
این واژه در روزگاران سپسین برای آواز پازن( بز نر)به هنگام نبرد یا آغاز جفت گیری به کار رفته است و آواز و نعره مردانگی بوده است چرا که در مناطق زاگرس نشین بزها بیشترین جمعیت حیوانات اهلی بوده اند و درهر منطقه ای از زاگرس نیز حیوانات آن منطقه به نام همان ایل بازخوانده شده  دارای خصوصیات ظاهری خاصی بوده اند. مانند پازن بختیاری(بز نر ایل بختیاری) یا پازن بهمیی( بز نر ایل بهمیی) یا قوچ بختیاری و.....
این واژه در تمامی گویشهای لر بزرگ از بختیاری تا کهگلویه تا شولستان(ممسنی استان فارس) در همین ریخت کاربرد دارد.
ناگفته پیداست که آواز لُرکه قوی و بلند نشان از نیرو و توان آن شخص یا حیوان دارد و نوعی عملیات روانی  پیش از آغاز نبرد یا به رخ کشیدن نیرو و قدرت خود برای زور آزمایی محسوب می شد.

با تشکر از مهراد استاد

‌‌‌‌"منگشت و ماغر تکه اي از بهشت زيباي خداوند که فراموش شده اند"

بخش منگشت شهرصیدون باغملک در استان خوزستان و ماغر در شهرستان بهمئی در استان کهگیلویه و بویراحمد واقع شده اندکه از زيباترين مناطق جغرافیای ایل بهمئی هستند این مناطق داراي روستاها و دهستان هاي متعددي هستند.اين مناطق به ترتیب در ۱۵۰ و ۲۸۰کيلومتري مرکز استانهای ذکر شده می باشند و در همجواري همدیگر قرار دارند که از دير باز يکي از مهمترين ايل راه هاي قوم بهمئی بوده ند.

این دو منطقه در فصل بهار و تابستان با هواي مطبوع و دلنشين و طبيعت سرسبز و چشمه های خروشانش بيشتر مورد توجه گردشگران بوده اند.

اين مناطق زیبا به ترتیب به چند بخش منگار ، کله ، گندمکار و غارون همچنین ممبی ، سرآسیاب یوسفی و سولک یا سروک تقسيم شده اند که منگشت در همجواري با استان چهارمحال بختیاری هم قرار دارد، پوشش گياهي این دومنطقه عموماُ از درختان بلوط و گردو است و همچنين بسياري از گياهان دارويي در اين مناطق وجود دارد که سهم بسزايي در جذب گردشگر ايفا ميکند.

همانطور که اشاره شد اين مناطق زيبا داراي روستاهاي متعددي هستند که يکي از زيباترين روستاها روستاي زيباي ممبی واقع در ۱۵کيلومتري شمال ماغر و در ۱۰کيلومتري قلهُ زیبای نجف در امتداد سلسله جبال بنگشتون است که به علت حفظ زندگی سنتی و عشایری این منطقه بکر و دست نخورده باقي مانده است همچنین روستای توریستی امام زاده عبداله در دامنه ی منگار زیبا و گندمکار با باغات گردو ، توت و هلو زیبایی خاصی به منطقه منگشت بخشیده است البته عدم دسترسي آسان و نبود جاده شاهراه باعث شده تا اين روستاي بسيار زيبا که گويي تکه اي از بهشت زيباي خداوند است از ديد عموم و مردم و گردشگران و هنرمندان پنهان بماند.

بافت عشايري يکي از زيبايي هاي فرهنگي و اجتماعي کشورمان است که در کنار هواي مطبوع و دل انگيز و انبوهي از گياهان معطر و درختان سربه فلک کشيده و چشمه هاي هميشه خروشاني مانند چشمهُ شله زار ، رودخانه رلال گندمکار اصلی ترین سرشاخه رودخانه علا و بهتر بگویم رامهرمز زيبايي و جذابيت اين روستا را در چشم و دل هر بيننده اي صد چندان ميکند.

در کنار موارد متعدد ياد شده وجود امام زادگانی بنامهای امام زاده عبداله و دوسیدالله با قدمتي چند صد ساله زيبايي مذهبي و طراوت خاصي را به اين مناطق بخشيده اند و مانند ديگر امام زاده هاي سرزمين بهمئي در ميان مردم اين روستاها و اطراف از احترام و قداست ويژه اي برخوردارند.

ساکنين روستاهاي منگشت و ماغر را مردماني با اصالت و با فرهنگ و غيور از تیره های احمدی و مهمدی از‌ ایل بزرگ بهمئی تشکيل ميدهند و همچنین درکنار آنها از ديگر طوايف ایل مانند شیوخ محترم امام زاده عبداله و بابااحمد همچنین سادات محترم طباطبایی ، میرسالار ، سیدمهمید ، منیزوری، عباسی و امام زاده سیدجمال الدین حسین هم حضور دارند.

تمامي اين طوايف ساليان درازي است که بسيار مسالمت آميز و برادرانه در کنار هم زندگي ميکنند روستاهاي توابع با مردمی بافرهنگ و طبيعت زيبا و ديگر ويژگي هاي کم نظيرش نيازمند توجه بيشتر مسئولين محلي و استاني است تا از اين ظرفيت هاي خدادادي در جهت پيشرفت و اباداني بيشتر مناطق فوق استفاده شود. 

به عقيده نگارنده و افرادي که از اين مناطق زيبا ديدن کرده اند ميتوان با توسعه راه هاي اسفالته و بهسازي و توسعه روستاها کمک شاياني به مردم آنها نمود همچنين رسانه هاي محلي و ملي و صداوسيماي استانهای مربوطه ميتوانند در معرفي ظرفيت هاي بکر اين مناطق و تبديل آنها به يکی از مناطق نمونه گردشگري کمک زيادي نمايند.

به قلم فعال ایل: مهدی پورابراهیمی

کاری از سایت خانطلا دات آی آر

نقش مُراد مجید معروف به مراد کوهسار و باقرخون میراحمدی در قیام ۱۳۱۶ ایل بهمئی علادینی.

جلسه ای مهم در منطقه چاه جام باغملک با حضور خداکرم خان بین بزرگان علاءالدینی بهمئی و بقیه طوایف وابسته که زیر نظر خوانین علاءدینی اداره میشدن برگزار شد.

در روز جلسه عده ای با جنگ و نبرد مخالف بودند.و عده ای هم با فشاری مضاعف مصمم به جنگ با نیروهای دولتی بوده اند و دراین بین میگفتند:

مگر گناه ما چیست که سیاه چادرهای ما را به آتش بکشند و اسلحه های مارا که از آن جهت محافظت احشام و دام های خود استفاده میکنیم از ما میگیرند. مگر هدف دولت از تخت قاپو کردن ما غیر از این است که میخواهد با گرفتن اسلحه های ما دست ما را خالی نموده و زندگی عشایری را از ما بگیرد تا آن وقت توان هیچ گونه حرکتی را نداشته باشیم؟ حتی نمیتوانیم دیگر ییلاق و قشلاق کنیم و هر کاری که دلشان خواست با قلدوری انجام بدهند.

مگر نه این است که وقتی ما اسلحه ها را بر زمین گذاشته ایم آن وقت است که قادر به دفاع از خود و ناموس خودمان نمی باشیم.

بدین منوال صحبت های گرم و آتشینی در میان موافقان و مخالفان جنگ رد و بدل می شد که هماهنگی لازم بیان آنها بوجود نمی آمد و بدون اخذ نتیجه جلسه داشت به پایان میرسید که ناگهان:

مراد فرزند مجی که خود از موافقان جنگ بود برخاست و با سخنانی تند جمعیت حاضر را به هیجان آورد و با اعتماد بنفس کامل فریاد زده و شجاعت،عظمت و بزرگی علاءالدینی را به آنها یادآوری نموده و از همه خواست که اگر در مقابل ارتشی که خاک و آب و منطقه ما را گرفته و به زور ما را آواره کوه ها نموده سکوت کنیم و دست روی دست بگذاریم،نام ننگ را برای خود و فرزندانمان به ارث گذاشته ایم.

با گفتن این جمله:

《 که آیا شاه خیال کرده است که میتواند علاءالدینی را سرکوب و یکجانشین کند، تا دولت بخواهد سربازان را یکی یکی به خدمت فراخواند و جلوی ییلاق و قشلاق ما را بگیرد! با زورگویی هر تصمیمی دلشان خواست نمیتونن تو منطقه بهمئی بگیرند!

ما که همه در یک مکان هستیم آماده می شویم و چون دارای ریشه نژادی مشترک هستیم ،مردانه می جنگیم، از هم دفاع میکنیم و می توانیم با حمله ای فراگیر کار این نیروها زورگو را به پایان برسانیم.》

وقتی مراد با این سخنان مهیج مردان را به تعقل و تامل واداشت جمعیت یکدست فریاد "جنگ جنگ" سر دادند و همگی اعلام نموده اند تا پای جان ایستاده ایم ...

بدنبال او باقرخان میراحمدی و بقیه به پا خاسته و هریک با سخنان خود، جمعیت را به حمله بر نیروهای رضا خان فرا می خواندند. 

جمعیت بعد از همصدا شدن، سوگند نامه ای در حاشیه قرآن نوشتند و امضا و انگشت کردند.

اما چون از بعضی طوایف فقط نماینده هاشون در این جلسه حضور داشتند و بیم آن می رفت که بقیه افراد تیره ها به این سوگندنامه لبیک نگویند لذا به( باقرخون میراحمدی و کهیار کرایی) ماموریت دادند که به میان تیره های یاد شده رفته و آنان را برای نبرد هماهنگ کنند.

از این طرف مُراد هم به میان بقیه طوایف دیگر رفت تا هماهنگی لازم را بعمل آورد.

باقرخون و مراد مجید هر دو در ماموریت های خود موفق شدند و باعث اتحاد اکثر طوایف علاءالدینی بهمئی برای شروع قیام سال ۱۳۱۴ شدند.

که در این رابطه اشعاری برای آنها سروده اند:

شور بِکَش ایلَ بیار مراد کوهسار 

همراه خوت ببر باقر و کهیار

شور کشید ایلَ آورد مراد باریک

چاس ظهر صحرای علا چی شب تاریک

شور کشید ایلَ آورد مراد لیوه

ثقفی صحرای علا زه و گریوه

یا خدا یا شاه منگشت یا بخت و کارم

باقرخون میراحمدی اومه من شارم

دروازه قلعه علا ریش وَرَ باغِ

مکشید باقرخونَ خان بی دماغِ

یا خدا وَم برسون میراحمدیه

باقرخون_آغاولی_موسی تشیَ‌یه

باقرخون آغاولی، لطیف سه تاشو 

گورخونه ثقفیَ نهان و بارشو

از تهرون سل اِزَنُوم علاء دیاره

باقرخون مراد مجی هنی و شاره

خداکرم خان بهمئی فرزند سرهنگ خان سردار آزادیخواه لرهای بهمئی متولد 1273 شمسی بود.

خداکرم خان چون جوانی دلیر و شجاع بود و در بین افراد ایل بهمئی علاءالدینی بسیار محبوب بود به خان طلا شهرت یافت و همه ی مردم او را به خان طلا می شناختند، او را همانند طلا پاک ، نجیب و با ارزش می دانستند. خانطلا با رهبری مردم بهمئی در جنگ علاء با ارتش رضا شاه این را برای همه اثبات کرده. او بعد از دو سال مقابله با ظلم های که رضا خان بر عشایر لُر بهمئی وارد کرد و جواب هایی کوبنده ای که از طرف ایل بهمئی به رهبری خداکرم خان طلا بر پیکره ی این حکومت وارد شد، سرانجام در سال 20/11/1316 با دروغ و کلک و سوء استفاده از عقاید و اعتقادات دینی مردم بهمئی نیروهای رضا خانی در یک برگ قران تعهد دادند که خان طلا اگر خودش را معرفی کند برای چند مدت به زندان میرود و سپس آزاد می شود.

لرهای بهمئی هم چون به قران اعتقاد زیادی داشتند، رضایت دادند که خان طلای محبوبشون از قلعه علاء باغملک با نظامیان رضا خان راهی ناصری اهواز شود.سرانجام بعد از حرکت خان طلا با نظامیان در منطقه چل پلکون شهر رامهرمز از پشت سر به خانطلا شلیک کردند و خان محبوب بهمئی ها را به شهادت رساندن. 

http://www.khantela.com/post/57

اشعاری که مردم بهمئی بعد از به شهادت رسیدن خانطلا می سرودن:

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

خان طلا صحرا علاء با شاه اِکه جنگ

همتون کمک کنین هفت لنگ و چار لنگ

بهبهون و جُم جمه، رومز شلووه

علی باز کل خمباز سی جر کلووه

طایفه علادینی جاهل و شبرنگ

صُو ریخته و مختاری شو ریت و سرهنگ

از طیبی تا بویر احمد دشمن زیاری

شیر شکار کردِ علاء بیایین دیاری

یاوری و ناصری پرسید و سرهنگ

طایفه علادینی چطو کنن جنگ؟

خان طلا خدا کرم خوش مِرد خوشرنگ

دیدمش صحرا علاء ریخته و سرهنگ

تخت مو و ساولک ائن شاه و تهرون

ار خدا بده کمک تیم نئبره جون

رو‌ چری و جُم جُمه مازه وباره

گلمحمد داوطلبه توپ بیاره

فرج الله هفت ساله بی نَکَند دندون

و ستیر بالون زه چاپ رو و تهرون

جنگ اِکرد خداکرم نکرد فلک ناز

چی رُهسم جنگ اِکنه بی توپ و سرباز

آفتاب خان طلا وَ نذره پیره

طایفه علادینی یکیش نمیره

گلمحمد عبدمحمد شیر دو قطاری

نذبه داده خان طلا توپ بیاری

پهلوی بی دینی یه وش ائکنم جنگ

لشکری نابود کردوم افسر و سرهنگ

سر ره چل پلکون زَنم یه تیری

بارلا وم برسون چار خاجمیری

بی خانم سر قله خدا خدا کِرد

هرکی ره هرکی اومه پُرس خانطلا ک

خوم شاهُم، یوسف تیمسار، کاظم حِکومت

شمشیری زیدم وگِل موند تا قیومت

کای علیداد مَهدلی وزیر جنگه

طایفه علادینی یکیش نَلنگه

هَش بالون پیت ائخره سر کوه حاتم

هنگ زم، سرهنگ زم، شاه در تلاطُم

_______________

20 بهمن سالروز شهادت سردار آزادیخواه قوم لر خداکرم خانطلا بهمئی بر مردم لر گرامی باد.

وبسایت خانطلا دات کام

http://www.khantela.com/post/57

منابع؛ #کتاب تاریخ سیاسی کهگیلویه از مصطفی تقوی #کتاب قیام علاءالدینی بهمئی از ماندنی رگبار مقدم #کتاب کهگیلویه و ایلات ان از محمد باور

درباره دکتر نادر افشار نادری نویسنده کتاب "ایل بهمئی" بیشتر بدانید.

سرانجام زندانیان قیام ایل بهمئی علاءالدینی در سال ۱۳۱۶

از آنجا که تعداد زندانیان به زندان رفته بهمئی خیلی زیاد بودن و در آن وقت زندانها و بازداشتگاها به شکل امروز نبوده و فاقد هر گونه ساختمان و وسایل بهداشتی بودند، به نقل از زندانیانی که بعدها به منطقه بازگشته اند ٰ، زندایان را در اتاقهای تاریک و نمناک جای میدادند.با توجه به کمبود وسایل بهداشتی اکثر زندانیان به بیماریهایی مانند وبا و حصبه گرفتار شدند و در همان زندان جان سپردند.و عده ای از آنان را به خاطر ازدواج ولیعهد وقت ایران(محمد رضا شاه)با (فوزیه ) خواهر ملک فاروق پادشاه مصر که در فروردین سال ۱۳۱۸ صورت گرفته بود»ٰعفپ داده و آزاد کردند.

و دیگر زندانیان در همان سیاه چالهای نمناک ماندند و اکثراً فوت شدند.و تنها تعداد اندکی توانستند بر بیماریهای مختفلی که به آن دچار شدند غلبه کنند و جان سالم بدر ببرند، و این افراد در شهریور ۱۳۲۰ یعنی هنگامی که نیروهای آمریکا و انگلیس روسیه در جنگ جهانی دوم وارد خاک میهن شدند رضاشاه را وادار به اصتعفا کردند و از اوضای مملکت استفاده و با گشودن درب زندان توانستند خود را نجات و بعد از ۴ سال زندانی خود را به میان ایل و سرزمین بهمئی برسانند.

زندانیان حدود ۳۰۰ نفر بودند که از آنها فقط ۵۰ الی ۶۰ نفر زنده به محل خود بازگشتند.

(و در این میان شایعات زیادی صورت گرفت که تعدادی از زندانیان را به شهر آستارا در استان اردبیل تبعید کردند.)

منبع:

کتاب قیام علاءالدینی بهمئی علیه حکومت رضا خان